Aklın Görevi

İnsan; yaratılış itibariyle, malumu hal üzere, iki önemli unsurun, ilişkisi neticesinde var olmaktadır. Birincisi ruh, ikincisi vücut (beden) vücut ruhun bir maddi ambalajı gibidir. Yani vücut ruhun faaliyet sahasıdır. Hem vücudu hem de ruhu, temsil eden veya yardımcı olan daha başka unsurlar ve mefhumlar da vardır. Lakin: cenabı Allâh’ın (CC) “Ben her şeyi çift, çift yarattım” fermanının gereği, her bir unsurda, kendi arasında çifttir. Bu durum tasavvuf dilinde: “ruhani ve hayvani” diye ifade edilir. Modern ilme göre ise “psikolojik ve fiziki veya maddi ve manevi diyebiliriz.

Vücudun temsilcisi, nefis ve şehvet; Ruhun temsilcisi ise, kalp ve gönüldür. Akıl-a gelince; o bu iki unsurun komutanıdır, insanda “cüzü ihtiyar denen” şuur düşünce ve fikrin uygulama amiridir. Akıl imanın altında ve ilahi iradenin emrinde olursa, sahibini geldiği yer olan fildişi sarayına geri kavuşturur. Aksi takdirde, hayvani nefis ve şehvetin, yardımcısı olan, şeytanın esiri olur, ilahi iradenin zıddına ve yine ilahi iradeyle: Kuran’ın haberine göre “esfele safilin”e yani, Aşağıların aşağısına düşer.

İşte insanoğlu, böyle çok hassas bir sahada: cenabı Allâh (cc) “külli iradesi” kapsamlı dilemesi ve muradı içinde “cüzi irade” sınırlı düşünme çerçevesinde, aklı ve idraki seviyesinde mesul ve mükelleftir. İnsan kendi iradesi dâhilinde, ilahi mükâfat olarak verilen akıl yetkisini, kendine has tercihlerle kullanır ve kendisi karar verir. Bu hasletiyle önünde duran iki yoldan birini seçme durumundadır.

Şayet: Kurân ve Peygamber efendimizin (sas) Haber verdiği gibi, insani ve ruhani yolu seçmişse, karşılığında mükâfat veya nefsi ve hayvani yolu seçmişse karşılığında ceza görmesi yine insanın kendi tercihi olacaktır. Şunu iyi anlamak lazım: Üstadın haykırışı gibi” Oluklar çift, birinden nur akar birinden kir!” dolayısiyla, yollarda çift! Kendi yolunu kendin seçiyorsun ve ona göre karşılık bulacaksın. Çünkü cenabı Allâh adildir, hiç kimseye hak etmediği cezayı vermez. Kurân’ın haberiyle “miskale zerre hayır ve şer”in hesabı çok ince ölçülerle yapılacak.

İnsan

Akıl: başta, iddia makamında,

İblis: her an taarruz kıvamında,

Ruh: mevzilenmiş, hep savunmada

Karar kalbindir, komuta İnsanda

İnsan; mahkeme yerini andırır,

Hep ruh davacı, nefis davalıdır.

Bütün kararlar, bu yerde alınır,

Hüküm mercii; adli ilahidir.

Bu mefhumlar ki; birer muammadır

Ruh ve kalıp bir rumuzlu bulmaca

Sır ve tabiat; kalıpta birleşir