Haddini Bil!

Birisine haddini bil demek, söyleyen için azarlama, tepeden bakma, had bildirme olarak algılanırken söylenen içinde olumsuz, aşağılayıcı, tahrik edici, mahremine saldırı olarak algılanır. Aslında bu cümle hikmetli bir kavrayış ve davranışla ele alındığında tepki gösterilecek, kızılacak, kızdıracak bir cümle değil! Herkesin haddini yani sınırını, yerini bilmesi kadar elzem ve bir o kadar da fıtri bir hadise olabilir mi! Ama buna rağmen muhatabınıza haddinizi bilin dediğiniz an bunu çok olumsuz bir durum olarak algılayabiliyor. Her şeye rağmen “Haddini bil!” cümlesinin yılmaz savunucusuyum. Zira toplum haddini bilmeyenlerle doldu taştı! Sınırını kestiremeyenler ve bunu aşanlarla dolu bir hayatı yaşamak durumunda kaldık!

Bir sağlık kuruluşuna gidiyorsunuz kimi hasta haddini bilmiyor. Kimi sağlık personeli haddini bilmediği için hasta ile insaf ölçüsünde -ki insaf nısf dan gelir yani yarı yarıya demektir- iletişim kuramıyor. Okulda veli öğretmene, öğretmen veliye, idare iki tarafa haddi noktasında zorlama getiriyor. Sokak nasıl davranacağını bilmeyenlerle dolu zaten! Esnaf-müşteri, şoför-yolcu, yaya-sürücü, büyük-küçük, bilen-bilmeyen kahır ekseriyet haddini bilmiyor üstelik kimsenin haddini de tanımak istemiyor! Çevreye, hayvanlara karşı da had bilinmiyor.

Hayatta kendini bilen hem hakkını korur hem de başkalarının hakkını gözetir!

Buradan sözü alıp toplumun temel yapı taşı olan aileye getirecek olursak buranın da geçmişe nazaran haddini bilmeyen insanlarla dolup taştığını görüyoruz. Toplumsal ölçekte haddini bilmesi gerekenler bunu aile kurumuna taşıdıklarında daha bir özveriyle haddini bilmelidirler! Aksi halde kaotik bir ortam oluşur. Hele ki ailede had bilinmez ise biraz önce resmettiğimiz, resmedemediğimiz her alanda had bilinmemesine ve dolayısıyla kaotik bir ortamın oluşmasına meydan verilir. O sebepledir ki şeytan eşler arasına fitne sokan yaverine, “Sen bendensin ben de sendenim” diyecekti!

Şunu çok iyi anlayalım artık! En büyük düşmanınız şeytandır ve onun da en büyük cephesi, bizleri tahrip etmeye çalıştığı alan da ailedir! Bunun farkına varmalıyız.

Şimdi gelin bu girizgâhtan sonra konuyu ailede herkesin haddini bilmesine götürelim. Ailede herkes haddini bilecek ki aile adabına yakışır bir duruşumuz olsun ve böylelikle ümitlerimizi yeşertecek aile kurumlarımız ilelebet payidar olsun.

Ailede kimler var?

Baba, Anne ve Çocuklar. Başka kimse yok mu ailede? Geçmişimizde çekirdek aile yerine büyük aile vardı ve orada dede, nine, amca, hala hatta teyze ve dayı olurdu. Modern dünya çekirdek aile diye diye büyük aileyi çekirdek çitler gibi yedi bitirdi maalesef. Olayın bu yönü ayrıca değerlendirilmelidir. Zira aile yangınlarının temellerinden bir tanesi de büyük aile içerisindeki tecrübeden yoksun kalınması hakikati vardır. Onu ayrıca başka bir yazıda değerlendirelim inşallah. Şimdi biz temel yapı taşı olan aile üyelerine bir projeksiyon tutalım.

Baba haddini bilecek!

Her şeyden önce baba olduğunu bilecek! Baba kavvamdır, yakıtı insanlar ve taşlar olan cehennem azabından ehlini koruyandır. [Tahrim,6] Baba aile için zırhtır, düzendir. Bu rolün dışına çıktığı an yani haddini bilmeyip aştığı ya da sınırladığı zaman ailede düzen bozulur. Baba, aile reisi olarak haddini yani sınırlarını, hukukunu, yetkilerini iyice yerli yerince hâsılı hikmetlice kullanmalıdır. Hüküm onun ellerine verilmiştir, son söz ona aittir. Bu ailenin birliği için elzem bir durumdur ancak bu güç aile reisinin keyfi uygulamalarına ve haliyle zulmüne de dönüşmemelidir. Eşine, evlatlarına karşı her daim istişareyi esas almalı ve insaflı olmayı elden bırakmamalıdır. Aile bireylerinin fikirlerine açık olmalı, ailede herkesin hakkını gözetecek surette adalet çizgisinde bir yönetim ortaya koymalıdır. Eşine ve çocuklarına karşı merhametle, muhabbetle davranmalı, onları özellikle kendi istediği noktaya çekmek yerine insafı kuşanmalıdır.

Şeyh Edebali'nin Osman Bey'e söylediği sözleri hatırlayalım.

"Ey Oğul! Beysin, bundan sonra öfke bize; uysallık sana. Güceniklik bize; gönül alma sana. Suçlamak bize; katlanmak sana. Acizlik, yanılgı bize; hoş görmek sana. Geçimsizlikler, çatışmalar, uyumsuzluklar, anlaşmazlıklar bize; adalet sana. Kem göz, şom ağız, haksız yorum bize; bağışlama sana.”

İşte bu sözler aile reisi için de söylenmiş, tatbik edilmesi gereken sözlerdir. Aile reisi adaleti güç ve merhamet ikliminde değerlendirecek ve sabırla yoğuracaktır.

Baba aynı zamanda dirayetini de kaybetmeyecek. Bugün rollerin birbirine karıştığı şu modernist ortamda baba biraz önce resmettiğimiz dirayetten uzaklaşmış ya da uzaklaştırılmıştır. Bugün baba, çocuğuna nasihat edemeyecek, eşine yol gösteremeyecek, göstermek istediği takdirde de nice sıkıntılar yaşayacak ya da yaşatılacak bir noktaya gelmiştir. Modernizm babaya hakkı olmayan bir had bildirmeye çalışıyor. Ne diyor, “Herkes özgürdür. Sen aile üyelerine karışamazsın, karıştığın anda karşında beni bulursun. Aile üyelerine de mesaj veriliyor. Siz yalnız değilsiniz, özgürlüğünüzü ne pahasına olursa olsun koruyacağız, boyun eğmeyin diyor.

Neden diyor? Ailenin ayakta kalmasını sağlayan en temel hususlardan bir tanesi babanın haddini bilmesi bu haddi sınırlarlarsa ötesinde yok ederlerse ailede düzeni bozup istedikleri gibi cirit atacaklar. Hani şu meşhur hikâye var ya! Tilkiye sormuşlar kümes için bir slogan geliştir diye tilki de cibilliyetine yakışır bir slogan geliştirmiş ve demiş ki, “Kahrolsun kümesler! Yaşasın tavukların özgürlüğü!”

Anne haddini bilecek!

Evvela cenneti ayaklara seren amelin sahibi olma adına anne olduğunun farkına varmalıdır! Bunu şuurunda olacak bir insan! Bulunduğu konumun değer ve kıymetini bilmez ise hatta ötesinde onu değersiz, yararsız, zararlı olarak değerlendirirse o konumun hakkını veremez haddini de bilemez. Yaptığı işin angarya değil yüzünü ak eden bir iş olduğu şuuruyla yürümelidir. Bugün anneler bu büyük nimetin farkında olmadıkları için yuvayı ayakta tutacak dişi kuş olacaklarına yuvadan ilk uçan kuş olmayı tercih ediyorlar. Ayrıca anne aile reisi olmadığını son sözün kendisinde olmadığı şuuru ile yürümelidir. Yeri geldiğinde eşiyle istişarelerini yapmalı üzerine düşen uyarıları yerine getirmeli ama son tahlilde sınırlarını bilmeli bu manada aile reisine itaat etmelidir. Harcamalarına dikkat etmeli, insafı elden bırakmamalıdır. Aile ekonomisi neyi gerektiriyorsa ona göre hareket etmelidir!

Çocuk haddini bilecek!

Anne babaya itaatten asla ayrılmamalıdır. Kendisinin tecrübesiz onların ise geçtiği yolları çok önceden geçmiş tecrübe sahibi insanlar olduğunu fark edip bu manada söylenenlere kulak kesilmelidir. Aile içerisinde kendisine verilen vazifeleri bir hakkın yerine getirmelidir İnsafı elden bırakmayarak evin ekonomik, sosyal durumuna göre hareket etmelidir. Büyüdüğünde kendisine küçükken ihsanda bulunan anne babasına öf! bile dememelidir.

Büyük aile üyeleri haddini bilecek!

Çekirdek aileye giremediler diye çekirdek aileyi tarumar edecek söz ve davranışlardan uzak durmalıdırlar. Kayınvalide, kayınpeder, baldız, görümce, kayınbirader ve diğerleri aile mahremiyetine saygı gösterip müdahale etmemeli, hadlerini bilmelidirler. Yeni bir aile kurulmuştur. Artık kızları ya da oğulları değil yepyeni bir ailenin varlığından dem vurmalıdırlar!

Hâsılı herkes haddini bilirse herkes haddi içerisinde emniyette ve huzur içerisinde olur. Ailede herkesin haddini bildiği günlere varma duasıyla ailecek sağlıcakla kalın.

dralitamer@gmail.com