Yayın hayatına başladığı ilk günden bu yana yakından takip ettiğim ve beğenerek okuduğum Adıyaman’da Haber Gazetemizde bundan böyle bende köşe yazılarımla olacağım. İlk köşe yazımda Türk tarım politikaları ekseninde Türk tarımı ve buna öncülük eden Tarım Kredi Kooperatiflerinin son 18 yılını ele almayı düşündüm.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine tam üyeliği yönünde Avrupa Birliği Konseyi’nce hazırlanan “Katılım Ortaklığı Belgesi” doğrultusunda hazırlanan “Ulusal Program’ın tarımla ilgili bölümleri incelendiğinde, öngörülen hedeflerin kimilerinin ‘Diğer tüm tarımsal destekleme yöntemleri kaldırılarak, doğrudan gelir desteği uygulamasının başlatılması’ gibi çiftçiyi tarımdan uzaklaştırması ve üretim yerine hazıra konmayı teşvik ettiği, kimi uygulamaların ‘ÇKS, arazi kayıt sistemi, hayvan kimlik ve kayıt sistemi kurulması, kırsal kalkınma projeleri, hal yasası vb.’ ise tarımda var olan düzensizlikleri ortadan kaldırarak modern tarımı teşvik ettiği söylenebilir.
Özellikle sübvansiyonlu tarımsal kredilerin zamanla ortadan kaldırılması tarımda daralmaya sebebiyet vermiştir. Çiftçi ve teşkilatımız için önemli olan kaynak konusuna baktığımızda devletin her geçen gün tarıma daha az kaynak aktardığı da bilinmektedir. Tüm bu politikalar neticesinde ne mi oldu? Örnek vermek gerekirse, Türkiye’de çiftçi sayısı son 12 yılda yüzde 48 azalmıştır. Tarım alanları da son 18 senede (26 milyon hektardan 23 milyon hektara düştü) yüzde 12,3 daralmıştır. Sebze bahçeleri alanı ise aynı dönemde yüzde yaklaşık 15 küçülmüştür.
2008 yılında 1.127.500 olan tarımda sigortalı çiftçi sayısı 2020 yılında 580.000’e kadar düşmüş durumdadır. 2007 yılında ÇKS’ye kayıtlı çiftçi sayısı 2,5 milyon iken, 2020 yılında bu sayı 1,7 milyona kadar düşmüştür. Tarım Kredi Kooperatifleri İzmir Bölge Birliği açısından değerlendirdiğimizde; 2001 yılında 349 kooperatif (1998 yılında bu sayı 373 idi) ve 192.714 kayıtlı ortağımız 2021 yılında 229 kooperatif ve 104.033 ortağa düşmüştür.
Peki siyaset ve halk nezdinde Tarım Kredi Kooperatifleri neyi ifade etmektedir? Halk nezdinde; Tarım Kredi Kooperatifleri, adeta çiftçilerin boğazına çökmüş mafya alacaklısı gibi algılanmakta, sanki siyasetin belirlediği veya yönlendirdiği politikaların çiftçiyi getirdiği noktanın tarım kredilere mal edilmesi anlayışı hakimdir. Siyaset nezdinde ise; Tarım Kredi Kooperatifleri kendi arka bahçesi gibi görmekte ve iş zora geldiğinde de kimi eski siyasetçilerin ve yeni siyasi anlayışın tanımlaması ile ‘varlıkta dost darlıkta düşmanız’ algısı egemen olmaktadır.
Eski Bakanlardan Hüsnü Yusuf Gökalp “Ziraat Bankası’yla her gün görüşüyorum. Ziraat Bankası’yla belirli bir noktaya kadar geldik. Tarım krediyle her gün görüşüyorum ve size şu sözü veriyorum: “Gerekirse, genel kuruldan tarım kredinin tüm mal varlıklarının satımını isteyeceğim” gibi beyanların Tarım Kredi Kooperatiflerinin homojen ve kendine özgü (sui generis) yapısı ile örtüşmediği bilinmektedir. Önce biz, çok esaslı bir öz eleştiri yapmalıyız. Şimdiye kadar kaynağı nereden bulduk? Bu kaynağı nasıl değerlendirdik? Ne ürettik, ne tükettik? Gelirlerimiz ve giderlerimiz hangi kalemlerden oluşmaktadır? Son duruma göre etimiz budumuz nedir? Ve bundan sonra ne yapmalıyız?
Önce bu soruların cevabını vermemiz gerekmektedir. 2000 yılına kadar kooperatiflerin kullandığı kaynaklar kamuca tahsis edilen plasmanlardan oluşmaktaydı. Almış olduğumuz bu plasmanların krediye dönüşmesi neticesinde elde ettiğimiz faiz gelirleri ve ortaklarımızdan aldığımız kısıtlı sermaye ile 2007 yılında çıkarılan 5661 sayılı yasa ile getirilen kefaletin sona erdirilmesi ve bu alacakların hazinece karşılanması neticesinde kuruma giren ciddi bir meblağın kurum sermayesine dönüşmesi ile 2020 yılı sonu itibariyle artık kamu kaynaklarının yerini öz kaynağı ve faiz gelirleri almıştır. Yani kendi yağında kavrulan bir kurum halini almıştır. Bu ise bize şunu dedirtiyor; “Torpilli tarımsal krediye son...” “Tarımsal faiz oranları, piyasa şartları ve enflasyon oranına göre ayarla ve paranı çarçur etme. Yani iştirakleri de doğru yöneterek paranın israfını önle”
Devletimizin tarım politikalarının, yukarıda özetlenen çerçeve dahilinde gelişeceği, bu politikaların Tarım Kredi Kooperatiflerini doğrudan etkileyeceği, kurum faaliyetlerini devam ettirebilmesi için, bu politikalar paralelinde kurum politikaları geliştirmesinin kaçınılmaz olduğu ortadadır. Tarım Kredi Kooperatiflerinde ilk etapta bir “Değişim yönetimi modeli” kurmamız gerekmektedir. Ortalama bir değişim yönetimi modelinin akışı oldukça önemlidir. Türk tarımında planlı üretim anlayışı egemen kılınmalıdır. Yani arz talep dengesi gözetilerek devlet erki tarımda otokontrolü sağlamalıdır. Keza; ürün desenli üretim alanları belirlenmeli ve su ile toprağın korunması ilkesi esas alınmalıdır. Konya havzasında yer altı sularının veya yer üstü sularının aşırı tüketilmesine sebebiyet veren Şekerpancarı (en az 5-6 su gerektiren), pamuk ve mısır ekilişlerine yasaklama getirilerek bu havzanın tahıl üretimine odaklanması sağlanmalıdır. Artezyen kuyuları ile neredeyse çölleşen bu havzanın çöküşünün de önüne geçilmiş olunacaktır. Keza tahıl noktasında dışa bağımlılık da ortadan kaldırılmış olunacaktır.
Genç nüfusun tarıma teşviki için tarım sigorta prim bedelleri minimum 10 yıl boyunca devlet tarafından karşılanmalı ve tarımsal girdilerde 18-40 yaş arası tarımsal veya hayvansal üretimde yer alan kesimlerin motorinde, gübrede ve yemde ÖTV 5 yıl boyunca sıfır oran ile tarımsal girdi sağlanmalıdır. Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığı ile aracısız bir şekilde tarımsal ürünler nihai tüketiciye ulaştırılması için gerekli tedbirler ve yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
hasanakgun_1907@hotmail.com