Gazetemize özel bir röportaj veren SGK Adıyaman İl Müdürü Fuat Tekin, hem işverenlerin hem de çalışanların merak ettiği bütün konularda açıklamada bulundu.
İşveren yükümlülükleri nelerdir?
İşverenin işyerine ilişkin; işyerinin bildirilmesi ve belgelerin ibrazı olmak üzere iki önemli yükümlülüğü vardır. İşverenler açtıkları işyerlerini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihe kadar işyeri bildirgesi ile SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler. İşverenler işyeri bildirgesini SGK’ya e-sigorta yoluyla veya kağıt ortamında veya posta yolu ile gönderebilirler. İşyerinin nakli, devredilmesi, başka bir işyeri ile birleşmesi, adi şirketlerde yeni ortak alınması gibi durumlarda işverenin 10 gün içinde işyeri bildirgesini düzenlemesi gerekir. İşverenin ölümü söz konusuysa ölüm tarihinden itibaren 3 ay içinde mirasçıların işyeri bildirgesi düzenlemesi gerekir. İşyeri başka bir ile nakledilirse 10 gün içinde işyeri bildirgesi verilir. Ancak il içi nakilde işyeri bildirgesi verilmez, bu durumda işverence eski ve yeni SGK birimine yazı ile bildirmesi yeterli olur. İşverenlerin işyerine ilişkin ikinci yükümlüğü istenilen belgelerin ibraz edilmesidir. İşverenler denetime yetkili memurlarca istenilmesi halinde işyeri defter, kayıt ve belgeleri tebligatın alındığı tarihi takip eden 15 gün içinde ibraz etmekle yükümlüdürler.
İşverenin sigortalılara ilişkin yükümlülükleri nelerdir?
İşverenin işyerine ilişkin yükümlülükleri yanında ayrıca çalışanlara yönelik yapması gereken kanuni yükümlülükleri de vardır. Bunlar; işe girişin bildirilmesi, işten ayrılışın bildirilmesi, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi verilmesi, primlerin ödenmesi, iş kazasının, meslek hastalığının ve istirahat dönemlerinde işçinin çalışıp çalışmadığının bildirilmesidir. Ayrıca yabancı çalışanlar için çalışma izni almak, ücretleri bankalar aracılığıyla ödemek, yapılan bildirimlerde sahte ve gerçeğe aykırılığın olmaması gibi yükümlülükler de söz konusudur. İşverenler çalıştırdığı sigortalıları çalışmaya başlamadan önce sigortalı “İşe Giriş Bildirgesi” ile SGK’ ya bildirmekle yükümlüdürler. İşverenler, sigortalı işe giriş bildirgelerini kendilerine verilen şifre ile SGK’ya e-sigorta kanalıyla kolayca gönderebilirler. İşe giriş bildirgelerini elektronik ortamda göndermek zorunludur. Bu nedenle elden veya posta yoluyla gönderilen işe giriş bildirgeleri süresinde verilmiş olsa dahi, işverenlere idari para cezası uygulanır. İşverenler çalıştırdığı sigortalıların işten ayrılması halinde en geç 10 gün içinde “Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi” ile SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. S işverenler, kendilerine verilen şifre ile sigortalıların işten ayrılış bildirgelerini elektronik ortamda e- sigorta kanalıyla kolayca gönderebilirler. Elden veya posta yoluyla verilen işten ayrılış bildirgeleri için süresinde verilse dahi, idari para cezası uygulanır.
Muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin verilmesi konusunda okuyucularımıza ne gibi bir bilgi vermek istersiniz?
İşverenler çalıştırdığı sigortalıların prime esas kazançlarını ve çalıştıkları gün sayılarını “Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi” ile her ay SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler. İşverenler kendilerine verilen şifre ile sigortalının “Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi’ni” elektronik ortamda gönderirler. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesini işverenler sigortalının çalıştığı ayı izleyen ayın 27'sine kadar gönderir. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ile çalıştırılan sigortalıların çalışma gün sayılan, prime esas kazancı ve sigortalıların kimlik bilgileri ile beraber; fiilen yaptığı işe uygun meslek kodlan da doğru bir şekilde girilmelidir. Bu bilgilerin gerçeğe aykırı olarak bildirilmesi durumunda, aykırılığın türüne göre farklı tutarlarda idari para cezası uygulanacaktır. Muhtasar Prim ve Hizmet Beyannamesi uygulaması ile birlikte sigortalıların meslek adı ve kodlarının, işyerinde filen yaptıkları işe uygun şekilde bildirilmeleri de zorunlu hale getirilmiştir. Bu bilgileri gerçeğe aykırı bildiren işyerlerine her ay için 1 asgari ücrete kadar olmak üzere sigortalı başına asgari ücretin 1/10'u tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi'nde belirtilen prime esas kazancın alt sının brüt asgari ücret, üst sının da brüt asgari ücretin 7,5 katıdır. Primlerin hesaplanmasında kullanılan prim oranlan şu şekildedir; “Bir işçi için işsizlik sigortası dahil; işveren payı 22,5 işçi payı 15 olmak üzere, toplamda %37,5 oranında prim ödenir. Ücret ödeme dönemi ayın 1’i ile 30’u arası olan işverenler, çalıştırdıktan sigortalının primlerini en geç takip eden ayın sonuna kadar ödemelidirler. Ücret ödeme dönemi ayın 15’i ile 14’ü arası olan işverenler ise, en geç takip eden dönemin 14’üne kadar primlerini SGK’ya ödemelidirler. Prim ödemeleri kumumun anlaşmalı olduğu bankalar aracılığıyla veya kredi kartı ile yapılabilir. Ödeme süresinin son gününün resmî tatile rastlaması halinde, prim tutarları primler en geç son günü izleyen ilk iş günü içinde Kuruma ödenmelidir. Primlerin zamanında ödenmemesi halinde gecikmenin olduğu ilk 3 ay için gecikme cezası ve gecikme zammı, takip eden dönemler için ise gecikme zammıyla birlikte tahsil edilir.
İş kazasının ve meslek hastalığının bildirilmesi nasıl yapılır?
Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, görevlendirme ile işyeri sınırlan dışına çıktığında, işyeri tarafından sağlanan servisle yolculuk ederken veya sigortalıya ayrılan emzirme sürelerinde herhangi bir kaza geçirmesi durumunda bu iş kazası sayılır. İşverenler çalıştırdığı sigortalının iş kazası geçirmesi halinde kolluk kuvvetlerine derhal, SGK’ya ise kazadan sonraki 3 işgünü içinde bildirmekle yükümlüdür. Sigortalının yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartlarından dolayı geçici veya sürekli rahatsızlanması söz konusuysa bu durum ise meslek hastalığı kapsamına girer. İşverenler, çalıştırdığı sigortalının meslek hastalığına yakalanması halinde, durumu öğrendiği gün dahil, 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. İş kazası ve meslek hastalığının bildirimi www.sgk.gov.tr adresinden “Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi” bölümünden iş kazası ve meslek hastalığı bildirim formu ile elektronik ortamda yapılır. Bu bildirimlerin yapılmaması durumunda (6331 sayılı Kanuna göre) işyerinin tehlike sınıfına göre yaklaşık 15.345-TL’ye kadar (2021 yılı için) idari para cezası uygulanır. İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, SGK’dan sigortalıya veya hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ödettirilir. 1 istirahat dönemlerinde sigortalının çalışıp çalışmadığının bildirilmesi S İşverenler, sigortalıya verilen istirahat süresinde sigortalının çalışıp çalışmadığını elektronik ortamda bildirmekle yükümlüdürler. S Sigortalılar hastalandığında ve geçici olarak iş göremez duruma düştüğünde hekim tarafından kendisine istirahat raporu verilebilir. Bu durumda: sigortalının istirahatli olduğu dönemde çalışıp çalışmadığını, sigortalıya raporlu olunan aylarda yapılan prim, ikramiye ve bu nitelikteki ödemeleri, istirahatin başladığı tarih itibarıyla prim ödeme hâlinin devam edip etmediği, hususları SGK’ya bildirilmelidir.
Yabancı çalışanlar için çalışma izni alınması hakkında okuyucularımızı bilgilendirir misiniz?
İşverenlerce çalıştırılacak kişi yabancı uyruklu ise önceden çalışma izni alınması gerekmektedir. Çalışma izni talep edilen işyerinde en az 5 T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı 5 T.C. vatandaşı istihdamı aranacaktır. İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekmektedir. Dernek ve vakıflarda çalışacak yabancılara ilişkin izin taleplerinde 2 nci madde, yabancı devlet havayollarının Türkiye temsilciliklerinde, eğitim sektörü ve ev hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ise, 2 inci ve 3 üncü maddeler uygulanmaz. Eğlence sektörünün ve turizm-animasyon organizasyon firmalarının uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerinde istihdam edilecek yabancılar için en az 10 T C. vatandaşı çalıştırılması halinde her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamına ilişkin kota ayrıca uygulanmayacaktır. İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre, yabancıya ödenecek ücretin en az başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenen seviyede olması gerekir. Çalışma izni değerlendirme kriterlerine tabi olmayan yabancılar aşağıda belirtilmiş olup, burada belirtilen yabancıların çalışabilmeleri için çalışma izni almaları zorunludur. Çalışma izin başvuruları çalışma izni değerlendirme kriterlerine tabi tutulmaksızın sonuçlandırılan söz konusu yabancıların bu kapsamda bulunduklarını T.C. resmi makamlarından alınmış belgelerle kanıtlamaları zorunludur. Bu gruplar şunlardır; “Anne, baba veya çocuğu Türk vatandaşı olan yabancılar, en az üç yıl süreyle Türk vatandaşı ile evlilik birliği içinde yaşayan yabancılar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı yabancılar, Türk ve akraba toplulukları uygulamaları çerçevesinde ikamet izni verilmiş olan yabancılar, insani mülahazalar çerçevesinde ikamet izni verilmiş olan yabancılar, insan ticareti mağduru olarak ikamet izni verilmiş olan yabancılar, vatansız statüsünde ikamet izni verilmiş olan yabancılar.” Çalışma izni başvuruları elektronik ortamda https://ecalismaizni.ailevecalisma.gov.tr/#/eizin adresinden yapabilir. İşverenler bu adresteki yabancıların çalışma izni otomasyon sisteminde e-imza ile işyeri kaydı oluşturur. Başvuru Bakanlık tarafından uygun olarak değerlendirilirse belirlenecek çalışma izni harcı ve değerli kağıt bedeli ödemesi yapılarak çalışma izni alınır. Çalışma izni olmadan yabancı işçi çalıştırılması durumunda işverene 11.796 TL’ye kadar (2021 yılı için) idari para cezası uygulanır.
Ücretlerin banka aracılığıyla ödenmesi zorunlu mudur?
2009 yılında ücretlerin banka kanalıyla ödenmesine dair düzenleme yapılmış ve 10 ve üzeri işçi çalıştıran işverenlerin ücretleri banka aracılığıyla ödemesi zorunlu hale getirilmiştir.
2016 yılında yapılan değişiklik ile; işverenlerin Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az 5 olması halinde çalıştırdıkları işçilere yapacakları ücret dahil her türlü ödemenin kanuni kesintileri düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemesi zorunlu hale getirilmiştir. Sigorta primi teşvikleri; ülkemizde istihdamın ve üretimin arttırılması, kayıt dışı istihdamın engellenmesi, bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, engelli istihdamının artırılması, genç ve kadınların işgücüne katılımının artırılması gibi amaçlarla işverenlerin ödemeleri gereken sigorta primlerinin belirli oranda ve sürede devletçe karşılanması anlamına gelmektedir. Genel olarak uygulanan bu teşviklerden yararlanabilmeleri için işverenlerin sigortasız işçi çalıştırmamak, SGK’ya verilmesi gereken bildirgeleri zamanında vermek, primlerini düzenli ve zamanında ödemek, sahte sigortalı bildiriminde bulunmamak gibi temel yükümlülükleri yerine getirmeleri gerekmektedir. Bunun yanında her bir teşvik uygulaması için farklı bazı özel şartlar da söz konusudur. Devlet, teşvikin türüne göre sigorta primi işveren hissesi veya sigortalı hissesi ile birlikte işveren hissesinin tamamına kadarını karşılayarak işverenlerin maliyetleri önemli ölçüde düşürmelerini sağlamaktadır. Şu an uygulanmakta olan 22 adet teşvik bulunmaktadır.
Sahte sigortalılık ve sahte işyeri nedir?
İşyerlerinde sigortalı olarak bildirilen kişilerin o işyerinde fiilen çalışan kişiler olması gerekir. Bir işyerinde fiilen çalışmadığı halde sigortalı olarak bildirilen kişiler “sahte sigortalı” olarak değerlendirilmektedir. Fiilen çalışmadığı halde sahte sigortalı olarak bildirilen kişilerin hizmetleri iptal edilmekte, bu kişiler için ödenen primler iade edilmemekte ve SGK tarafından sahte olarak bildirilen sigortalılar için yapılan harcamalar (sağlık harcamaları, ödenekler, gelirler ve aylıklar) faiziyle birlikte geri alınmaktadır. Gerçekte herhangi bir şekilde mal veya hizmet üretilmemekle birlikte, bazı kişileri sigortalı olarak göstermek için kurulmuş paravan işyerleri “sahte işyeri” olarak değerlendirilmektedir. Sahte işyerleri kurumca benimsenen çeşitli kriterlerine göre tespit edilmektedir. Sahte işyeri olduğu belirlenen işyerlerinden yapılan tüm bildirimler iptal edilmekte, buralardan sigortalı olarak bildirilen kişilerin sigortalılığı sahte sigortalı olarak değerlendirilmektedir. Bu kişilerin hizmetleri iptal edilmekte, adlarına yatan primler iade edilmemekte, yapılan harcamalar (sağlık harcamaları, ödenekler, gelirler ve aylıklar) faiziyle birlikte geri alınmaktadır. İşyerlerinde çalışan işçilerin çalışmadıkları başka bir işyerinden sigortalı olarak bildirilmeleri durumunda ise hem sigortasız çalıştırma (fiilen çalışılan işyerinde) hem sahte sigortalılık (fiilen çalışılmayan ancak bildirim yapılan işyerinde) söz konusu olmaktadır. Bu durumda hem sahte sigortalılığa ilişkin hem de sigortasız işçi çalıştırmaya ilişkin yaptırımlar uygulanmaktadır. İşyerinde fiilen çalışmayan kişilerin SGK’ya sigortalı olarak bildirilmesi evrakta sahtecilik olarak değerlendirildiğinden TCK’ya göre suç sayılmaktadır. Bu durumda ilgili işveren, muhasebeci ve sigortalılar hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmaktadır. Sahte işyeri de TCK’ya göre suç sayıldığından aynı uygulama sahte işyerlerinin tespiti halinde de söz konusudur. Bazı kötü niyetli muhasebeciler veya mali müşavirler tarafından işverenlerin bilgisi dışında bu uygulamalara başvurulduğu tespit edilmektedir. Bu durumda ilgili işverenler büyük mağduriyet yaşadığından, işverenlerin çalıştıkları muhasebeci ve mali müşavirler konusunda dikkatli olmaları gerekmektedir.
Röportaj: Fatma Karakuş
